Kleur: je kunt het berekenen, je kunt er theorieën op los laten en ja, bekennen. Maar het blijft iets dat je zelf waar moet nemen. En toch is kleur wél een objectief gegeven. Tegelijkertijd is het is een vaak gestelde vraag van klanten: “Ik heb net mijn drukwerk binnen, maar het rood in ons logo ziet er heel anders uit dan op onze website. Hoe kan dat?" Het heeft alles te maken met kleurmenging. Er zijn twee vormen van kleurmenging. Ontwerper Diederik legt uit.
Subtractieve kleurmenging (CMYK)
Dit is menging door middel van inkten (pigment). Hier zijn cyaan (C), magenta (M) en geel (Y) de primaire kleuren. Het gebruik van de vierde ‘kleur’ zwart (aangeduid als ‘K’, Key) is meestal noodzakelijk omdat de gebruikte pigmenten samen niet al het ‘witte’ licht kunnen absorberen, waardoor bij overdruk van CMY geen zwart, maar een soort donkerbruin ontstaat.
Additieve kleurmenging (RGB)
De meest bekende wijze van additieve menging, is de menging van rood (R), groen (G) en blauw (B): de drie primaire (licht)kleuren. Door deze drie primaire kleuren met elkaar te mengen, kunnen in theorie vrijwel alle zichtbare kleuren worden gemaakt. Dit is bijvoorbeeld ook hoe kleuren op je beeldscherm ontstaan.
Productafhankelijke kleurnotatie
Wanneer we kleur omschrijven in CMYK of RGB spreken we eigenlijk niet echt over kleur. Vreemd he? Bij CMYK bijvoorbeeld, geven we eigenlijk alleen maar een percentage aan tussen de minimale en maximale inktdekking. Die codering zegt niets over het kleurgevoel (de perceptie) dat daarbij hoort. Met andere woorden: het geeft niet aan hoe we de kleur daadwerkelijk zien. Het uiteindelijke kleurgevoel van die codering hangt af van het druk- of printsysteem en de drager (het papier) waarop de kleuren worden geplaatst. Kort gezegd: het hangt af van het reproductieproces.
Bijvoorbeeld: in een grafisch softwareprogramma kunnen we eenvoudig een kleur definiëren als C:75, M:50, Y:25. Afhankelijk van het gebruikte reproductieproces kunnen vervolgens totaal andere kleuren ontstaan! Hetzelfde geldt ook voor kleuren die we definiëren in RGB. Ook hier spreken we van een percentage van de maximale dekking. Kortom: kleuraanduiding in RGB en CMYK is ‘productafhankelijk’. De perceptie wordt pas duidelijk aan de hand van het product dat de gemengde kleur toont. Hebben we meteen hét kleurprobleem binnen de grafimediabranche samengevat. Want er moet dus altijd rekening worden gehouden met de apparatuur, de afdruktechnieken, inkten, papier en de omstandigheden waarin deze kleuren worden gereproduceerd. Lastig!
Pantone matching system
Voor de meest kloppende kleur op print is het Pantone Matching System (PMS) de beste optie. Maar let op, het kan dan juist weer problemen opleveren wanneer deze kleurstalen in CMYK worden toegepast. Fijn dat er op de bekende waaiers en in softwarepakketten CMYK varianten van het PMS worden getoond, maar ook hier lopen we er tegenaan: er wordt niets verteld over de condities waaronder die kleuren zijn vervaardigd. De Pantone-kleur is gebaseerd op een inktrecept (mengen in de pot) en niet op de optische kleurmenging van CMYK. En ja, ook in het proces van het drukken met Pantone kunnen weer kleurverschillen ontstaan. Drukkers hanteren hiervoor een norm waarin ze een x aantal procenten van de kleurbeleving af mogen wijken.
Tip van Diederik!
Gebruik nooit een beeldscherm als kleurreferentie. Zo voorkom je teleurstellingen. De weergave is namelijk op elk scherm anders (oud of nieuw scherm, type beeldscherm, model, noem maar op). Daar komt nog bij dat beeldschermen enkel kleuren in RGB weer kunnen geven en dit kleurbereik is velen malen groter dan CMYK.
Zonder kennis geen (goede) kleur
Rood en roze kunnen dus exact dezelfde kleur zijn qua inputwaardes, maar de beleving is vervolgens compleet anders. Jij als opdrachtgever zit natuurlijk niet te wachten op dit soort verrassingen. Daar komt dan mijn rol als vormgever om de hoek kijken. Kennis van kleur en productieprocessen spelen hierbij een essentiële rol. Mijn doel is om de kleurbeleving vervolgens zoveel mogelijk op elkaar aan te laten sluiten. Meer vragen over kleur? Ik help graag!